Author: Sammubani

Firii Qadaratti Amanuu

One comment

Jireenya keessatti namoonni yeroo toltuu fi rakkoo garmalee yommuu cinqaman ni mul’atu. Kan rakkoo qabu dhiphachuun isaa wanta jiru. Kan toltuu keessa jiru hoo maaliif dhiphitaa? Inuma kan toltuu keessa jiruu kan rakkoo keessa jiru caalaa yeroo dhiphatu ni mul’ata. Sababni isaa maal ta’inna ree? Dhiphinna ofirraa kaasuf qabeenya barbaadan. Garuu qabeenya yommuu argatan dhiphinni kan duraa caalaa isaanitti dabalame. Kanaafu, Rabbii olta’aatti amanuu fi murtii Isaatiif harka kennuun, dhiphinna hangana hin jedhamne jalaa nama baasa. Qadaratti amanuun addunyaa irraa wanta nama jala darbeef akka hin gaddine, wanta dhufuuf immoo akka sodaannee fi hin dhiphanne nama taasisa. Kanaaf Ergamaan Rabbii (SAW) ibn Abbaasin akkana jedhan:

Dabalata Dubbisi

Gaa’ila Islaamaa-Lakk.8.1

Leave a comment

Nikaah Hidhachuu -Kutaa 1ffaa
Dhiiraa fi dubartiin mana fuudhaa heeruumaa ijaaruuf wal filatan, karaan isaan walitti dhufanii kaayyoo fi fedhii itti guuttatan nikaah wal hidhachuuni. Kutaalee darban keessatti sadarka sadarkaan akkamitti akka haadha manaa ykn abbaa manaa filatanii fi kadhatan ilaalle turre. Tanaan dura bakka fagoodhaa nama jireenyaa gaa’ilaaf namaaf ta’u ilaala turan. Ergasii warra intalaatti siquun ykn nama itti erguun “Ani intala teessan waliin jireenya fuudhaa heerumaa ijaaru barbaada.” Jedhan. Yoo warri dide, Subhaanallah jechuun murtii Rabbii olta’aatti gammadan. Yoo warri tole jedhe immoo, Alhamdulillah jedhanii tarkaanfi itti aanutti deeman. Tarkaanfin itti aanuu maalidhaa? Tarkaanfin itti aanu hayyama warra ishiitiin nikaah hidhachuudha. Akkuma yeroo darbe jenne nikaaha jechuun walii galte fuudhaa heerumaati. Nikaahan dura waliif alagaa fi nyaapha turan. Nikaaha erga wal hidhatanii booda firaa fi jaalallee garaa ta’u.

Dabalata Dubbisi

Gaa’ila Islaamaa-7.4

One comment

Dublatul Khixbati (Qubee Kaadhimannaa)
Yeroo ammaa namoonni yommuu gaa’ilaaf ka’an, qubee meetaa ykn warqee harkatti diratan bituuf yaadu. Kaadhimataan qubee quba irratti diratan bituun gara kaadhimamtuu isaa deema. Ergasii osoo inni ishiif ajnabiyyaa ta’ee jiruu harka ishii qabuun qubee tana quba ishiitti dira. Ishiinis qubee biraa itti dirti. Kunis kan adeemsifamuu affeerraa dhiirooni fi dubartoonni walitti makaman keessatti. Gochi kuni Islaama keessaa ta’uu dhiisiti, gocha fokkuu wantoonni badaan baay’een itti raawwatamaniidha.

Read more

Qadaratti Amanuu-Kutaa 2ffaa

Leave a comment

Yeroo darbe Qadaa fi Qadarri maal akka ta’an ilaalle turre. Qadaa fi qadarri wal keessa waan seenaniif “Qadaratti amanuu” jechuun fayyadamu dandeenya. Qadara jechuun wanti hundi raawwatamuun ykn uumamuun dura murtii Rabbiin murteesse fi katabeedha. Murtiin kuni ajaja (amrii), hamma, amala, yeroo, bakkaa fi kkf of keessaa qaba. Wanti tokkoo uumamuun dura amala akkami akka qabaatu, eessa fi yoom akka adeemsifamu Rabbiin olta’aan murteesse fi katabee jira. Fakkeenyaf, Rabbiin namni tokko amalli isaa maal akka ta’u, eessatti akka dhalatu, yoom akka dhalatuu fi du’u beekee fi murteesse jira. Qadaratti amanuu jechuun Rabbiin subhaanahu wa ta’aalaa wantoota umama keessatti adeemsifaman hunda beekumsaa Isaa turaa fi ogummaa Isaatiin murteessee akka kaa’e amanuudha.[1]

Dabalata Dubbisi

Gaa’ila Islaamaa-Lakk.7.3

Leave a comment

Kaadhimamtu (Dubartii Kadhate) Ilaalu
Dhiirri tokko yommuu dubartii takka fuudhuf yaadu, ishii ilaalun wanta hayyamamuudha. Ishii ilaalun akka ishitti gammaduu fi gara fuunduraatti jireenya gaarii waliin akka jiraatan taasisa. Magneettin guddaan dubartiin dhiira itti buttu miidhaginna ishiitiin. Kanaafu, dhiirris dubarti takka yommuu fuudhuf yaadu fi ijjannoo qabaatu, fuulaa fi harka ishii ilaalu danda’a. Kuni jaalalli isaan jidduutti akka itti fufuu fi boodarra akka hin gaabbine isa taasisa. Ilaalun dura osoo ishii fuudhee tarii wanta inni hin barbaanne irratti arguu danda’a. Ergasii rakkoon ni uumama. Kanaafi, Ergamaan Rabbii (SAW) dhiirri tokko yommuu fuudhuf yaadu dubartii san akka ilaalu ajajan.

Dabalata Ilaali

Gaa’ila Islaamaa-Lakk.7.2

Leave a comment

Al-Khixbah (Kaadhimachuu) Kutaa 2ffaa
Yeroo darbe kaadhimachuun tarkaanfi jalqabaa gara addunyaa fuudhaa heerumaa itti seenan jennee jirra. Dhiirri tokko dubartii isaa taatu erga filatee booda warratti nama erguun isaaf akka dubbatu gochuu danda’a. Dubartiin rashiida (tan wantoota sirriitti hubattuu fi madaaltu) yoo taate, ishiittis nama erguun fuudhaa heerumaaf ishii gaafachuun ni danda’ama. Ragaan kanaa Ummu salamat erga abbaan warraa ishii irraa du’ee iddaa (yeroo turtii) fixxee booda Ergamaan Rabbii (SAW) nama tokko itti ergan. Ergasii ishiinis tole jechuun ni heerumte.[1] Garuu dubartii takkati yommuu nama itti ergan hayyama waliyyii malee heerumu hin dandeessu. Namni ishii guddise nikaah hidhu qaba. In sha Allah, sharxiiwwan nikaa keessatti ni ilaalla.  Ammas, abbaan ishii dhiira gaarii ta’etti intala isaa fuudhaaf itti dhiyeessu danda’a. “Yaa eebalu! intala tiyya fuudhuu dandeessaa?” jechuuni danda’a. Garuu kuni fedhii intalaatin ta’uu qaba. Yoo ishiin hin fedhiin ishii dirqiisisuu hin qabu. Har’as itti fufuun adeemsa kaadhimachuu ilaalla.

Dabalata Dubbisi

Gaa’ila Islaamaa-Lakk.7.1

One comment

Al-Kixbah (Kaadhimachuu)-Kutaa 1ffaa
Dhiirri ykn dubartiin fuudhaa heerumaaf yaadan gaafii, “Akkamitti fuudha /heeruma?” jedhu deebisuuf ni carraaqu. Dhiirri tokko dubartii isaaf taatu erga filate booda, fuudhuu yoo barbaade, tarkaanfilee hordofuu qabutu jira. Seeraa fi tarkaanfilee kanniin yoo cabsee fi irra utaale, adabbii fi miidhaa guddaa keessatti kufuu danda’a. Akka miidhaa kana hunda hin dhandhamneef In sha Allah fuudhu yommuu barbaadu tarkaanfilee akkamii akka hordofuu qabu ni ilaalla. Namni tokko nama fuudhaa heerumaaf isaaf ta’u erga filate booda tarkaanfiin jalqabaa inni itti deemu qabu, “Al-Khixbah” dha.

Dabalata Dubbisi

Hundee Iimaanaa 6ffaa

Leave a comment

Qadaa fi Qadaratti amanuu -Kutaa 1ffaa
Samii, dachii fi wantoota isaan keessa jiran yommuu ilaallu, sirna (tartiiba) isaanii kan eeggatanniidha. Aduun, jiiyni, urjileen, samiin ol fuudhamuun, dachiin diriiruun jireenya lubbuu qabeenyitiif mijaa’un, gaarreen akka shikaali dachii keessatti suuqamu, fi kkf sirna isaanii kannen eeggataniidha. Mee aduu fi ji’a haa ilaallu. Aduu fi jiiyni sa’aati fi sakkandii isaani eeggatanii orbiiti isaanii irra naanna’u. Tokko tokkootti hin bu’u. Wal faalleessun hin jiru. Halkanii guyyaanis akkanuma. Kanaafu, wantoonni kunniin hundii hangaan, amalaan, yeroo fi bakkaan kan murteefamanii fi daangeefamanii jechuudha.

Dabalata dubbisi

Gaa’ila Islaamaa-Lakk.6.2

Leave a comment

Abbaa Manaa Kee Akkamitti Filattaa? -Kutaa 2ffaa
Kutaa darbe irraa itti fufuun har’as shamarran maatii ijaaru barbaadan abbaa manaa akkamii akka filatan ni ilaalla. Barruun tuni dubartoota qofaaf osoo hin ta’in dhiirotaafis kan taatudha. Dhiirri “Amaloota barruu tana keessatti tarreefaman nan qaba moo hin qabu?” jechuun of qorata. Ergasii, dadhabinna isaa ni jabeessa. Haalumaa kanaan barruuleen “Niiti tee akkamitti filatta?” jedhaniis, dubartootaaf kan ta’uudha. Achi keessatti of ilaalun of madaalu. Yoo akkana godhan, yommuu jireenya fuudhaa heerumaa keessatti wal qunnaman haala gaariin waliin jiraachuuf karaa isaaniif laaffisa. Yeroodhaan akka of qopheessan isaan taasisa. Kanaafu, obboleeyyan keenya hin fuudhiniii fi hin heerumin, tuqaalee kanniin ilaalun of haa jajjabeessan. Eeti, amaloota barruulee kanniin keessatti tuqaman hin qabu yaanni jedhu sammuu namaa qaxxaamuru danda’a. Garuu yeroo keessaa waan fooyyessitaniif abdii hin kutinaa. Guyyaa Guyyaan hanqinna qabnu foyyeessuf yoo carraaqne, In sha Allaah guyyaa tokko nama amaloota kanniini faayamu taana. Amma gara Amaloota Abbaa manaatti deebi’uun itti haa fufnu.

Dabalata dubbisi

Gaa’ila Islaamaa-Lakk.6.1

Leave a comment

 Abbaa Manaa Kee Akkamitti Filattaa?-Kutaa 1ffaa
Kutaalee darban keessatti dhiirri tokko hiriyyaa jireenyaa tan taate niiti isaa akkamitti akka filatu ilaalle jirra. Islaamni saalaa lamaaniif mirga isaaniif maluu kennee jira. Dubartiinis mirga abbaa manaa ishii filachuu qabdi. Dubarri takka sadarka shamarrummaa irra yommuu geessu, dhiira akkamiitu naaf ta’a jechuun yaadun ishii hin oolu. Wanti guddaan shamarri dhiira irraa barbaaddu mararfannaa fi haala gaariin ishii kunuunsudha. Nama ishii bohaarsu fi dhiphinna jireenyaa irraa hir’isuu barbaaddi. Kanaafu, obboleetti koo! Nama akkanaa eessaa argatta ree? Tarii dhiirri baay’een gubbaan wanta miidhagaa sitti mul’isee si gowwoomsu danda’a. Mee koottu! Dhiira ati barbaaddu akkamitti akka filattu siif akeekati. 

Dabalata dubbisi
1 … 55 56 57 58 59 … 80